विश्वमै अति दुर्लभ मानिएको हाँस प्रजातिका बैकाल गैरी चरा ललितपुरको नागदहमा फेला परेको छ। केही दिनअघि उक्त चरा नेपाल आएको हो।
प्रकृति संरक्षणका लागि अन्तर्राष्ट्रिय सङ्घ (आइयूसीएन) ले समेत खतरामा रहेको अर्थात् रातो सूचीमा राखेको हाँस प्रजातिको बैकाल गैरी चरा नागदहमा फेला परेको हो।
साइबेरियाको दक्षिण–पूर्वी क्षेत्रमा बस्ने गरेको बैकाल गैरी जाडो छल्न भारत हुँदै बसाई नेपाल आइपुगेको चरा विज्ञ सुदर्शन कार्कीले जानकारी दिए। उनका अनुसार पूर्वी साइबेरियाको बैकाल भन्ने लेकमा यी चराहरू बस्ने भएका कारण यसको नाम बैकाल गैरी रहेको हो।
उनले भने, ‘यसको नाम बैकाल रहनुको कारण के हो भने साइबेरियाको बैकाल लेक अर्थात् ताल क्षेत्रमा मात्र पाइने गर्छ। जुन झन्डै ६ सय किलोमिटर भन्दा लामो ताल हो। क्षेत्रफल पनि धेरै ठुलो छ। ३५ हजार स्क्वाएर किलोमिटर छ। संसारकै सबैभन्दा गहिरो ताल पनि हो। ताल झन्डै १७ सय मिटर गहिराइमा छ।’
यी चराहरू जाडो महिनामा जाडो छल्न पूर्वतिर बसाई सर्ने गरेको पनि उनले जानकारी दिए। उनले गत पुस १४ गते दक्षिण कोरियाको मुआन अन्तर्राष्ट्रिय विमान स्थलमा दुर्घटनामा परी एक सय ७९ जना व्यक्तिहरूको मृत्यु भएको घट्नामा यही बैकाल चराको संलग्नता रहेको बताए। यिनीहरू बथानमा उड्ने हुँदा उक्त विमानमा छोएको पुष्टि भइसकेको कार्कीले जानकारी गराए।
उनले भने, ‘जाडो महिनामा जाडो छल्न पूर्वतिर बसाई सर्छ। जस्तै कोरिया, साउथ कोरिया जस्ता देशमा पुग्छ। कोरियामा २०२४ डिसेम्बर २९ मा भएको विमान दुर्घटना एक सय ७९ जना व्यक्तिहरूको मृत्यु भयो। त्यस बेला पाइलटलाई केही मिनेट अगाडि टावरले चराको क्रियाकलाप रहेको खबर गरिसकेको थियो। यी चराहरू ठुलो बथान लिएर उड्छन्। विमान दुर्घटनाको कारण पनि यिनै चराहरूले छोएर भएको भन्ने अध्ययनले देखाएको थियो।’
उनले बैकाल काठमाडौँमा २० वर्षमा दोस्रो पटक देखिएको भनिएता पनि आफूले पहिलो पटक देखेको उनी बताउँछन्। ‘काठमाडौँमा २० वर्षमा दोस्रो पटक देखिएको भन्ने छ। तर मैले चाहिँ काठमाडौँ पहिलो पटक देखेको हुँ,’ उनले भने त्यस्तै, बैकाल चरा फेला परेपछि फोटोग्राफरहरूको भीड लाग्ने गरेको र नागदह थप प्रसिद्ध भएको उनले बताए।
हाँस प्रजातिको बैकालको बथानमा नै उड्ने विशेषता रहेको भन्दै साउथ कोरियामा १० हजारको बथान रेकर्ड भएको उनले जानकारी दिए। यसको वैज्ञानिक नाम ‘अनास फोमोसा फोरमोसा’ भएको पनि उनले जानकारी दिए।
‘यो हाँस प्रजातिको हो। यहाँ एउटा मात्र आइपुगेको छ। तर बथान नै उड्ने गर्छन्। जस्तै साउथ कोरियामा १० हजारको बथान उडेको रेकर्ड छ,’ उनले भने ।
२०११ सम्म बैकाल कम भइसक्यो भन्ने गरेको भएतापनि अहिले पूर्वतिर केही मात्रामा देखिरहेको कार्की बताउँछन्। फेब्रुअरी ११ अर्थात् माघ ३० गते उक्त चरा नागदहमा आएको थियो।
यसको साथै नागदहमा बैकाल बाहेक अन्य चराहरू पनि जाडो छल्न बसाइ सरेर आएको उनले जानकारी दिए।
उनले भने, ‘गएको हप्तासम्म यहाँ पाँच वटा मल हाड अर्थात् पानी हाँस थिए। त्यसलाई हरित हाँस पनि भनिन्छ। एउटा पोथी र चार वटा भाले थिए, तर आज छैनन्। यिनीहरू झन्डै महिना दिन जति बसेर गए। अहिले यहाँ फेरोजेनेश हासहरु छन्। कुट, मरुल, मोरह्यान, सिम कुखुरा भन्ने पनि छन्। यी सबै जाडो छल्न नेपाल आएका हुन्।’
