नेपालमा बेरोजगारी र अर्ध–बेरोजगारी आजको सबैभन्दा गम्भीर राष्ट्रिय समस्या भएको उल्लेख गर्दै बुद्ध एयरका अध्यक्ष बिरेन्द्र बहादुर बस्नेतले शिक्षा प्रणालीमै आमूल सुधार नगरेसम्म यसको दीर्घकालीन समाधान ननिक्लने बताएका छन्।

बस्नेतका अनुसार माध्यमिक तहको शिक्षा — विशेषगरी सामुदायिक विद्यालयहरूको — आवश्यक गुणस्तरमा नपुग्नु नै बेरोजगारी बढ्नुको प्रमुख कारण हो। “जस स्तरको शिक्षा हुनुपर्थ्यो, त्यो नहुँदा विद्यार्थीहरू बजारले खोजेको सीपको अभावमा अलमलिन बाध्य छन्,” उनले भने।

बस्नेतले सामुदायिक माध्यमिक विद्यालयमा अहिले सुरु गरिएको ICT–आधारित (सूचना–प्रविधि आधारित) ‘१०५ मोडल’ लाई बेरोजगारी समाधानतर्फको महत्वपूर्ण कदम बताए। अंग्रेजी, गणित, विज्ञान र नेपाली—यी चार विषयलाई आधुनिक सूचना–प्रविधि प्रयोग गरेर कसरी विश्वस्तरको बनाउन सकिन्छ भन्ने विषयमा विद्यालयले पछिल्ला सात–आठ दिनमा देखाएको प्रारम्भिक प्रगति उत्साहजनक रहेको उनको भनाइ छ।

“विद्यार्थीले आफू बसेको कक्षामै उत्कृष्ट शिक्षण–सिकाइ पाउन थालेका छन्। सूचना–प्रविधिको प्रयोगले शिक्षण प्रभावकारी भएको छ,” बस्नेतले बताए।

उनका अनुसार यही प्रविधि–आधारित सिकाइलाई विस्तार गर्दै अर्को शैक्षिक सत्रदेखि कक्षा ५, ६ र ७ का लागि छुट्टै ICT कोठा बनाइनेछ, र त्यसपछि ५ देखि १० कक्षासम्म चारवटै विषय पूर्ण रूपमा प्रविधिमा आधारित भएर पढाइनेछ।

बस्नेतले भने, “दुई वर्षभित्र यी कक्षाका विद्यार्थीहरू सूचना–प्रविधिमा सक्षम बनिन्छन्। कम्प्युटर चलाउनेदेखि आवश्यक डिजिटल सीप हासिल गरेपछि उनीहरू IT क्षेत्रमा सिर्जित भइरहेका रोजगारीमा सहभागी हुन सक्छन्।”

नेपालमा अहिले सूचना–प्रविधिको माग अत्यधिक रहेको उल्लेख गर्दै उनले भने, “आज IT क्षेत्रमा योग्य जनशक्ति अभाव छ। मासिक १ लाख ७५ हजारदेखि २ लाख रुपैयाँसम्म तलब हुने रोजगारीहरू रिक्त छन्। विद्यार्थीहरूलाई आधारभूत तहमै प्रविधि–मैत्री बनाएर मात्र बेरोजगारी घटाउन सकिन्छ।”

नव नम्बर वडाभित्र रहेको सामुदायिक विद्यालयलाई मात्र सरकारी विद्यालय नभई समुदायको स्कूल भनेर परिभाषित गर्दै उनले अभिभावक, स्थानीयवासी र शिक्षकमध्ये समान उत्तरदायित्व रहेको बताए।

“यो विद्यालय नव नम्बर वडा र यहाँका सबै अभिभावक–विद्यार्थीको साझी सम्पत्ति हो। तीन–चार वर्षभित्र यो विद्यालयलाई प्रविधियुक्त, विश्वस्तरीय सामुदायिक विद्यालयका रूपमा स्थापित गर्ने दृढ प्रतिज्ञा लिएको छु,” बस्नेतको भनाइ थियो।

बस्नेतले अन्त्यमा अभिभावक, स्थानीय सरकार र समुदायलाई सहकार्यका लागि आग्रह गर्दै भने,

“आजको आवश्यकता स्पष्ट छ—प्रविधि–आधारित गुणस्तरीय शिक्षा। हामी सबै मिलेर यो परिवर्तनलाई स्थायी बनाऔँ।